Tweetle Paylaş WhatsApp'tan Gönder

Cumhuriyetin İlanı ve Halifeliğin Kaldırılması

Türkiye'de Cumhuriyetin ilanı yani devlet yönetim şeklinin Cumhuriyet olarak belirlenmesi 29 Ekim 1923 tarihinde gerçekleşmiştir. Halifeliğin kaldırılması ise 3 Mart 1924 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden çıkan kanunla olmuştur.


Meclis hükümeti sisteminde hükümet başkanı aynı zamanda meclis başkanlığı da yapmaktaydı. Cumhuriyetin ilanı ile kabine sistemine geçilince her iki görevi bir kişinin üstlenmesi durumu ortadan kalkmıştır. Öte yandan Meclis Hükümeti Sisteminde hükümet kurma bunalımı yaşanmaktaydı. Cumhuriyetin ilan edilmesi bu bunalımın da son bulmasını sağlamıştır. Hükümet kurmada yaşanan aksaklık ve sıkıntılar Cumhuriyet'in ilanı ile sona ermiştir. Aynı zamanda Meclis Hükümeti Sistemi'nde bakanlar TBMM tarafından seçilmekteydi. Kabine sistemine geçilmesi ile TBMM'nin bu yetkisi de sona ermiş oldu. Cumhuriyetin ilan edilmesinin yol açtığı sonuçların başında Devlet Başkanı sorununun çözüme kavuşması, rejim tartışmalarının sona ermesi, hükümet bunalımının sona ermesi ve kabine sistemine geçilmesi gibi değişimler sıralabilir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin kuruluşu Cumhuriyetin ilanından da öncesine dayanır. Cumhuriyet Halk Partisi 9 Eylül 1923 tarihinde kurulmuştur. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 17 Kasım 1924, Serbest Cumhuriyet Fırkası 12 Ağustos 1930 tarihinde kurulmuştur. Eğitim sisteminde yapılan değişiklik ise 3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat kanunun TBMM tarafından onaylanması ile gerçekleşmiştir. Aynı tarihte halifelik de kaldırılmıştır.

Laiklik ilkesini yerleştirmek, milli devlet anlayışını geliştirmek ve yönetim birliğini sağlamak gibi temel amaçlar ile halifelik kaldırılmıştır. Halifeliğin kaldırılmasının başlıca nedenlerini şöyle sıralayabiliriz; Abdülmecit efendinin kendini devlet başkanı olarak görmesi, saltanat yanlısı olanların halife etrafında toplanması, Dünya Savaşı'nda halifeliğin birleştirici özelliğinin kalmaması, halifeliğin ulusçulukla bağdaşmaması. İstanbul hükümetinin Lozan Konferansı'na davet edilmesi ile saltanat kaldırılmıştır. Daha sonrasında ise halifelik kaldırılmıştır. Bu husustaki bir ek bilgi ise saltanatın kaldırılmasının ardından sultan Vahdettin halife ünvanı ile İngiltere'ye sığınmıştır. Bu ünvanın kötüye kullanımını engellemek isteyen TBMM Abdülmecit efendiyi halife seçmiştir.

Tweetle Paylaş WhatsApp'tan Gönder

Yorum Yaz